Ταλέντα

Τι είναι ένα ταλέντο, πώς το αναγνωρίζω, πώς το αναπτύσσω και πως το μεταμορφώνω ως στοιχείο της προσωπικότητας μου.

Η ανακάλυψη, η ανάπτυξη και η εξέλιξη των δυνατοτήτων κάθε παιδιού αποτελούν πολύτιμη κληρονομία για την πορεία του ως ενήλικα και στην μετέπειτα ζωή του. Η συμβολή των γονιών σε αυτή την προσπάθεια έχει καθοριστική σημασία και υλοποιείται με πολλές και διαφορετικές ενέργειες.

Μια συχνή απορία είναι αν το παιδί μας έχει κάποιο «ταλέντο» και πως θα το ανακαλύψει ο γονιός;

Τι εννοούμε με την έννοια «ταλέντο»;

Με τον όρο ταλέντο αναφερόμαστε στον φυσικό τρόπο με τον όποιο κάποιος  αισθάνεται, σκέπτεται η φέρεται. Στις μέρες μας,  θεωρείται ότι το «ταλέντο» είναι μια πολυδιάστατη έννοια και πλέον χρησιμοποιούνται διάφορα κριτήρια καθορισμού και επισήμανσης της έννοιας του «ταλέντου». Στην Αμερική, το 1972, ο επικεφαλής του γραφείου εκπαίδευσης, πρότεινε έναν κοινώς αποδεκτό ορισμό της έννοιας του ταλέντου  ο οποίος εμπλουτίστηκε το 1993 και περιγράφει ότι «τα ιδιαίτερα ταλέντα μπορεί να υπάρχουν σε παιδιά που ανήκουν σε όλες τις κουλτούρες, σε διάφορα κοινωνικά και οικονομικά επίπεδα και μπορεί να εκφράζονται σε διάφορες συμπεριφορές ή εκδηλώσεις».

Οι τομείς που καλύπτει ο συγκεκριμένος ορισμός αφορούν:

1. Τη γενική νοητική ικανότητα(ικανότητα επεξεργασίας πληροφοριών με σύνθετους τρόπους, χρήση  πλούσιου λεξιλογίου, δημιουργία αφηρημένων εννοιών και υποθέσεων)
2. Την ειδική ακαδημαϊκή ικανότητα(ικανότητα καλής μνήμης, ιδιαίτερα καλής κατανόησης σε συγκεκριμένους ακαδημαϊκούς τομείς.)
3. Τη δημιουργική σκέψη(ανεξαρτησία στη σκέψη, την έκφραση πρωτότυπης σκέψης σε προφορικό και γραπτό λόγο, αυτοσχεδιασμό και την εφευρετικότητα.)
4. Την αρχηγική ικανότητα(ικανότητα για ανάληψη ευθυνών, την αντίληψη συνεπειών και επιπτώσεων των αποφάσεων και συμπεριφορών, την καλή κριτική σκέψη και το οργανωτικό πνεύμα)
5. Την καλλιτεχνική ικανότητα(πολύ καλή αντίληψη του χώρου, την ιδιαίτερα ασυνήθιστη έκφραση εαυτού και συναισθημάτων μέσα από χορό, θέατρο, μουσική, ζωγραφική και την κατασκευή πρωτότυπων προϊόντων και την ιδιαίτερη παρατηρητικότητα.)

Ο παραπάνω ορισμός αναγνωρίζει ως βασικό χαρακτηριστικό των ταλαντούχων παιδιών όχι μόνο την υψηλή γενική νοημοσύνη αλλά και την εξέχουσα απόδοση αυτών των παιδιών και σε άλλους τομείς. Αναφέρεται στο «δυναμικό» του παιδιού και συμπεριλαμβάνει ακόμα και ταλαντούχα παιδιά που μπορεί να μην εκφράζουν τις ιδιαίτερες ικανότητές τους στο σχολείο π.χ. παιδιά σε μειονοτικές ομάδες, παιδιά σε ομάδες χαμηλού κοινωνικού και οικονομικού επιπέδου, παιδιά με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Ο κάθε άνθρωπος έχει αυτό που ονομάζουμε το «δυνατό σημείο» του σε έναν ή περισσότερους από τους παραπάνω τομείς. Το ότι κάποιος έχει ταλέντο σε έναν τομέα δε σημαίνει ότι έχει ταλέντο και στους υπόλοιπους τομείς. Όλοι μας, υπερτερούμε σε κάποιους τομείς αλλά αντίστοιχα υστερούμε σε κάποιους άλλους.

Η προσεκτική παρατήρηση του παιδιού, αποτελεί εξαιρετικό σύμμαχο στην προσπάθεια ανακάλυψης των ταλέντων του. Ξεκινώντας λοιπόν από πολύ νωρίς στη ζωή του παιδιού, οι γονείς μπορούν να αναλάβουν τον ρόλο του «κυνηγού ταλέντου» παρατηρώντας προσεκτικά τα εξής :

1. Ασχολίες και παιχνίδια τα οποία προτιμά και επαναλαμβάνει
2. Δεξιότητες που αναπτύσσει πολύ γρήγορα
3. Είδη γνώσεων που το ενδιαφέρουν ιδιαίτερα, που αντιλαμβάνεται γρήγορα, που μαθαίνει εύκολα
4. Ενασχόληση που του δίνει  χαρά
5. Τι του αρέσει να διαβάζει σε οποιαδήποτε μορφή (περιοδικά, βιβλία, διαδίκτυο)
6. Τι του αρέσει να συζητά, τι είναι σημαντικό για αυτό στον κόσμο
7. Πως συναναστρέφεται
8. Τι είναι αυτό με το οποίο όταν καταπιάνεται χάνει την αίσθηση του χρόνου, δεν κουράζεται.

Σε πολλές περιπτώσεις τα ταλέντα δεν είναι εύκολα ορατά ή επειδή δεν έχουν υπάρξει οι κατάλληλες συνθήκες, δεν έχουν εμφανιστεί. Η έκθεση του παιδιού σε νέες εμπειρίες, οι καινούργιες  προσλαμβάνουσες και οι ευκαιρίες για πειραματισμό, μπορούν να αποτελέσουν ένα εξαιρετικό πλαίσιο για την ανακάλυψη νέων ενδιαφερόντων και ταλέντων.

Σύμφωνα με αποτελέσματα αρκετών ερευνών,  η περίοδος της προσχολικής ηλικίας,  θεωρείται εκείνη η περίοδος όπου μπορούν να επισημανθούν με μεγαλύτερη ακρίβεια και συστηματικότητα οι τομείς της ανάπτυξης που το παιδί παρουσιάζει εξέχουσα απόδοση και κλίση συγκριτικά με τη μέση επίδοση των συνομηλίκων του. Σχετικά με αυτή την ηλικία, οι ενδείξεις ιδιαίτερα υψηλών ικανοτήτων είναι:

•  η περιέργεια με κάποια εξερευνητική τάση, όπως συναρμολογώντας αντικείμενα,
•  η οργάνωση και η ενσωμάτωση πληροφοριών (εστίαση σε πληροφορίες που έχουν σχέση μεταξύ τους και προσπάθεια σύνδεσης των πληροφοριών αυτών),
• η ανάπτυξη της γλώσσας σε σχέση με τους συνομηλίκους του( πρόωρη ομιλία, πλούσιο λεξιλόγιο, σωστή δομή πρότασης, διαφοροποίηση έκφρασης, ανάπτυξη θέματος, ευφράδεια λόγου) και
• η ανάγνωση και το γράψιμο (κυρίως πρόωρη ανάγνωση).

Πώς μετατρέπεται το ταλέντο σε δυνατότητα/ισχυρό χαρακτηριστικό;

Με τον όρο δυνατότητες αναφέρομαι στα ισχυρά χαρακτηριστικά ενός ατόμου που επηρεάζουν θετικά την αποτελεσματικότητα, την απόδοση και την επιτυχία του. Η μετάλλαξη του ταλέντου σε δυνατότητα  πραγματοποιείται μέσα από την επένδυση χρόνου, προσπάθειας και εξάσκησης, καθώς επίσης μέσα από την ανάπτυξη γνώσης και δεξιοτήτων με επίκεντρο το ταλέντο. Η επένδυση αυτή λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής του ταλέντου, είναι σαν τον αέρα που μετατρέπει την σπίθα σε φωτιά. Είτε το ταλέντο βρίσκεται στις ξένες γλώσσες είτε στη ρήψη σφαίρας είτε στη συγγραφή ιστοριών, απαιτείται πολλή και σοβαρή δουλειά, για να εξελιχτεί σε ισχυρό χαρακτηριστικό για το παιδί. Ο ρόλος των γονιών στο στάδιο αυτό είναι σημαντικός, καθώς καλούνται να στηρίξουν το παιδί προσφέροντας τον προσωπικό τους χρόνο, την ενθάρρυνση και την αναγνώριση που χρειάζεται, το ενδιαφέρον και την οικονομική κάλυψη εξόδων. Εμπόδιο σε αυτή τη διαδικασία κάποιες φορές αποτελεί η δυσκολία των γονιών να αποδεχτούν ότι τα παιδιά τους δεν έχουν τα ίδια ταλέντα με εκείνους η απλά δεν έχουν τα ταλέντα που οι ίδιοι θεωρούν σημαντικά. Επενδύοντας στα ταλέντα των παιδιών εκφράζουμε την αγάπη και την αποδοχή μας για αυτά και τα βοηθάμε να ανοίξουν τον δρόμο τους προς την επίτευξη, την ισορροπία και τη χαρά.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς ώστε να βοηθήσουν το παιδί τους να ανακαλύψει σε τι έχει ταλέντο και να το καλλιεργήσει;

Οι αξίες και τα πιστεύω της οικογένειας, διαμορφώνονται  ουσιαστικά από τους ίδιους τους γονείς μέσα στο οικογενειακό σύστημα και επηρεάζουν σημαντικά την στάση και την αντίληψή τους για το τι είναι ταλέντο και κατ’ επέκταση τον τρόπο που αντιμετωπίζει το ταλαντούχο παιδί. Οι οικογενειακές αξίες συνήθως συμπεριλαμβάνουν τη σπουδαιότητα που αποδίδουν οι γονείς στο να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν για το παιδί τους, στην ενθάρρυνση των γονέων προς το παιδί για συμμετοχή σε εξωσχολικές δραστηριότητες με σκοπό την καλλιέργεια των ενδιαφερόντων του και στην ανάμειξη των γονέων στην εκπαίδευση του παιδιού (π.χ. παροχή πηγών πληροφόρησης και υλικών καθώς και η παροχή μαθησιακών ευκαιριών).

Σε γενικές γραμμές,  για να μπορέσουν οι γονείς να βοηθήσουν το παιδί τους να ανακαλύψει τα ταλέντα του και να τα καλλιεργήσει, θα πρέπει να παρέχουν στα παιδιά τους ευκαιρίες και δυνατότητες να έρθουν σε επαφή με διάφορους τομείς και δραστηριότητες όπως για παράδειγμα μουσική, χορό, μπαλέτο, αθλήματα. Πριν, όμως πάρουν οποιαδήποτε πρωτοβουλία, θα πρέπει να ακούν τα  “θέλω” των  παιδιών τους και να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους τις επιθυμίες τους. Είναι σημαντικό να δίνεται αρχικά χώρος και χρόνος στο παιδί να εκφράσει αυτό που του αρέσει και με το οποίο θα ήθελε να ασχοληθεί. Μια συζήτηση μαζί του, θα το βοηθούσε να δει και το ίδιο με ποια δραστηριότητα θα ήθελε να ασχοληθεί. Αδιαμφισβήτητα, όμως, υπάρχουν και περιπτώσεις που το παιδί δεν έχει εκδηλώσει κάποια ιδιαίτερη επιθυμία ή κάποιο συγκεκριμένο ενδιαφέρον για κανέναν τομέα. Πολλοί είναι οι γονείς που λένε:”Δεν του αρέσει τίποτα”. Σε αυτές τις περιπτώσεις,  θα ήταν ωφέλιμο να πάρουν οι ίδιοι οι γονείς την πρωτοβουλία και να επιλέξουν 1-2 εξωσχολικές δραστηριότητες κατάλληλες για την ηλικία του παιδιού τους (π.χ. αθλήματα ή καλλιτεχνικές δραστηριότητες που προσφέρει ο εκάστοτε δήμος)  τις οποίες θα πρότειναν στο παιδί να δοκιμάσει και θα το ενθάρρυναν να τις κάνει.  Παράλληλα θα μπορούσαν να μοιράζονται κοινό χρόνο μαζί του (τουλάχιστον τα Σ/Κ όπου υπάρχει ελεύθερος χρόνος τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς-επιπλέον καθημερινές απογεύματα για 1 ώρα όποτε είναι εφικτό) και να ασχολούνται με δημιουργικές δραστηριότητες όπως για παράδειγμα ζωγραφική, μαγειρική, σκάλισμα του κήπου, κατασκευές.

Κάθε παιδί είναι προικισμένο με ταλέντα. Από μικρή ηλικία, μέσω της έκθεσης του παιδιού σε αναπτυξιακές εμπειρίες και της προσεκτικής παρατήρησης του, οι γονείς μπορούν να ανακαλύψουν τα ταλέντα του. Για να εξελιχτούν τα ταλέντα σε δυνατότητες απαιτείται σοβαρή προσπάθεια και ενασχόληση. Η απόκτηση δεξιοτήτων ζωής ενισχύει την καλύτερη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του παιδιού και απελευθερώνει το δυναμικό του.